Điều hấp dẫn nhất của nghệ thuật hát bội (còn gọi là tuồng) chính là mặt nạ biểu hiện tính cách các nhân vật. Với nghệ nhân lành nghề, mỗi gương mặt nhân vật là một tác phẩm mà họ dồn hết tâm huyết để sáng tạo qua mỗi suất hát. Ngày nay, hát bội hiếm dần suất diễn, càng đi sâu vào thế giới hậu trường của nghệ nhân vẽ mặt tuồng càng thấy chạnh lòng.
Nghệ nhân Trường Quang vẽ mặt tuồng cho diễn viên trẻ CLB Sân khấu Lạc Long Quân
Bám nghề trong gian khó
Tìm đến nhà của nghệ nhân Trường Quang ở đình Cầu Quan (quận 1, TP HCM), nơi xưa kia là sân khấu biểu diễn của Đoàn Cải lương tuồng cổ Minh Tơ - Khánh Hồng. Ông là nghệ nhân hiếm hoi chuyên vẽ mặt tuồng cho các nghệ sĩ hát bội, cải lương tuồng cổ tại TP HCM; xông pha khắp nơi, từ sàn diễn cho đến phim trường điện ảnh, cải lương video, cải lương truyền hình, phim truyền hình… Nơi nào cần hóa trang nhân vật hát bội đều phải nhờ đến bàn tay khéo léo của ông.
Từ hai năm qua, căn bệnh thấp khớp khiến ông không thể đi xa, đồng thời sô diễn cũng ít dần. Đời sống khó khăn nhưng ông vẫn bám trụ.
"Tôi học nghề từ thầy, nghệ sĩ Minh Tơ. Ông ấy là người sản sinh ra đồng ấu Minh Tơ, làm nên tên tuổi cho những con em nghệ sĩ và con cháu trong gia tộc như: Thanh Tòng, Bo Bo Hoàng, Xuân Yến, Trường Sơn, Thanh Long, Bửu Truyện, Ngọc Đáng, Thanh Thế, Thanh Sơn… Nghề này càng học càng say mê, cho đến bây giờ tôi vẫn còn học để tồn tại với nghề" - nghệ nhân Trường Quang nói.
Nghệ nhân Hồ Hữu Có vẽ mặt tuồng cho diễn viên
Sự ham học của ông được thể hiện bằng ý chí của một chàng thiếu niên, lúc đó mới 13 tuổi, sống trong con hẻm dẫn vào đình Cầu Quan, trong khi những đứa trẻ là con em nghệ sĩ đều mong muốn lớn lên làm nghề diễn viên thì ông lại thích học vẽ. "Học vẽ mặt tuồng ở thầy Minh Tơ là mình không được phép ngồi xem trực tiếp mà chờ thầy vẽ xong nửa mặt, mình vẽ nửa mặt còn lại cho đến khi hoàn thành. Cứ thế tôi vào nghề" - nghệ sĩ Trường Quang kể.
Nghệ nhân Tuấn Tú gắn bó với Đoàn Cải lương tuồng cổ Huỳnh Long khá lâu, ngoài vẽ mặt tuồng, ông còn chế tác mũ mão, gắn râu cho các nhân vật đúng tính cách gương mặt tuồng mà ông vẽ.
Còn nghệ nhân Trường Lộc là học trò của nghệ nhân Trường Quang đang từng bước nối nghiệp thầy.
Nghệ nhân Hồ Hữu Có tại Quảng Nam cũng vậy, ông say mê nghề, chịu khó nghiên cứu, dù cực nhọc vẫn chung thủy, đến nay đã gần 70 tuổi vẫn bám nghề.
Nghệ nhân Nguyễn Ngọc Linh, con trai cố NSƯT Nguyễn Vĩnh Huế (Nhà hát Tuồng Nguyễn Hiển Dĩnh), sống ở "phố nghệ sĩ" (đường Tô Hiến Thành, quận Sơn Trà, Đà Nẵng), cho rằng dù đời cơ cực nhưng có cái nghề đáng tự hào nên ông cứ đeo bám.
