Lời tòa soạn: Chào mừng Đại hội Đảng bộ các cấp và tiến tới Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII, Thời báo Văn học Nghệ thuật sẽ lần lượt giới thiệu những thành tựu của đất nước sau 75 năm giải phóng, xây dựng và phát triển qua những cuộc phỏng vấn với Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc (đăng số 6/2020) và các Bộ trưởng, Lãnh đạo ngành. Tiếp theo bài phỏng vấn Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng, Thời báo Văn học Nghệ thuật trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc thành tựu của Ngành Nông nghiệp qua bài phỏng vấn Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Nguyễn Xuân Cường.
Trong 75 năm qua, kể từ khi nước nhà giành được độc lập, Đảng và Nhà nước ta luôn dành sự quan tâm đặc biệt đến lĩnh vực nông nghiệp, nông dân, nông thôn. Nhờ đó, toàn ngành nông nghiệp đã liên tục giành được những thành tựu to lớn và toàn diện, làm tròn vai trò nền tảng, trụ đỡ kinh tế trong mỗi giai đoạn khó khăn của dòng chảy lịch sử phát triển của đất nước.
Phát huy lợi thế, tạo động lực phát triển mới
PV: Bộ trưởng đánh giá thế nào về ưu thế cũng như thách thức của ngành nông nghiệp Việt Nam hiện nay?
Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường: Thực tiễn của 34 năm đổi mới đất nước, từ Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ VI năm 1986 và Nghị quyết 10 của Bộ Chính trị (năm 1988) đến Nghị quyết số 26-NQ/TW ngày 05/8/2008 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá X về nông nghiệp, nông dân, nông thôn và Quyết định 899/QĐ-TTg ngày 10/6/2013 của Thủ tướng Chính phủ về “Tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững”… đã thực sự tạo nền tảng và động lực to lớn cho cuộc cách mạng trong nông nghiệp để từng bước hướng đến hiện đại, hội nhập quốc tế và thích ứng với biến đổi khí hậu.
Việt Nam là nước có nhiều lợi thế để phát triển nông nghiệp, nhưng cũng là 1 trong 5 nước trên thế giới được xác định chịu tác động lớn của biến đổi khí hậu. Trong những năm gần đây, sự tác tác động của biến đổi khí hậu ngày càng thể hiện rõ nét và nhanh hơn so với dự báo. Các hình thái thời tiết cực đoan xảy ra bất thường như: hạn hán, lũ lụt, cháy rừng, sạt lở, xâm nhập mặn mức độ nghiêm trọng hơn xẩy ra ở hầu khắp các tỉnh, thành phố trên cả nước; đặc biệt là các tỉnh vùng Duyên hải Nam Trung bộ và vùng Đồng bằng sông Cửu Long.
Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Nguyễn Xuân Cường
Cùng với đó là những khó khăn, hạn chế về nguồn lực đầu tư tạo đà cho tăng trưởng; sự cạnh tranh ngày càng khắc nghiệt từ quá trình hội nhập; dịch bệnh xuyên biên giới diễn biến phức tạp, có nguy cơ tái diễn, khó kiểm soát rất cao như: bệnh dịch tả lợn châu Phi bệnh cúm gia cầm, châu chấu sa mạc… Đặc biệt là dịch Covid-19 diễn biến phức tạp, tác động và làm ảnh hưởng nghiêm trọng, trực tiếp đến đời sống, kinh tế, xã hội đất nước nói chung, làm đứt gãy các chuỗi cung ứng - tiêu thụ nông sản toàn cầu và sản xuất, xuất khẩu nông sản của nước ta nói riêng.
Nhiều thách thức nhưng cũng nhiều cơ hội mở ra với nông nghiệp Việt Nam, đòi hỏi phải có bước phát triển hoàn toàn mới. Chuyển từ lượng sang chất, từ chiều rộng sang chiều sâu, Chương trình tái cơ cấu nền nông nghiệp gắn với xây dựng nông thôn mới theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu là một trong những giải pháp toàn diện, đồng bộ, đúng đắn cho phát triển nông nghiệp trong bối cảnh hội nhập quốc tế.
Kết quả của quá trình tái cơ cấu nông nghiệp đã hình thành rõ nét 3 trục sản phẩm: Nhóm ngành hàng cấp quốc gia; nhóm sản phẩm địa phương và nhóm sản phẩm chủ lực cấp địa phương, gắn với Chương trình OCOP. Cả ba trục sản phẩm đều phát triển mạnh và đóng góp vào sự tăng trưởng kinh tế và nâng cao thu nhập của người dân, doanh nghiệp. Nông nghiệp đang chuyển mạnh theo hướng sản xuất hàng hóa với quy mô, năng suất và chất lượng ngày càng cao, an toàn thực phẩm được coi trọng.
PV: Ngành nông nghiệp có bước đột phá nào đáng kể không, thưa Bộ trưởng?
Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường: Nhiều ngành hàng của Việt Nam phát triển hiện đại đồng bộ và tuần hoàn, như sản phẩm cá tra, sản phẩm sữa. Năng suất cá tra của Việt Nam cao nhất thế giới và vượt xa các nước khác với bình quân 215 tấn/ha, có những vùng cho năng suất trên 300 tấn/ha. Gần 100% sản phẩm cá tra được sử dụng và chế biến, tạo giá trị gia tăng, góp phần quan trọng nâng cao hơn hiệu quả của ngành. Từ một nước nhập khẩu trên 50% sữa, đến nay Việt Nam đã sản xuất được trên 1 triệu lít sữa và hàng năm xuất khẩu hàng trăm triệu đô la Mỹ. Các nhà máy sữa đã đạt tầm khu vực và quốc tế. Cùng với đó, các ngành hàng khác như cà phê, tôm, rau quả, gỗ và sản phẩm từ gỗ… ngày càng phát triển với chuỗi sản xuất gắn với nhiều nhà máy chế biến hiện đại.
Hiện cả nước có 36 ngàn trang trại; gần 17.000 HTX hoạt động hiệu quả. Số lượng doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp ngày càng nhiều, với quy mô ngày càng mở rộng, công nghệ hiện đại. Đến nay, cả nước có gần 13 nghìn doanh nghiệp nông nghiệp, tăng gấp 3 lần so với năm 2015. Chỉ tính riêng trong 3 năm gần đây có khoảng 16 dự án lớn đầu tư vào nông nghiệp với quy mô dự án hàng triệu đô la.
Nhờ đó, trong 5 năm qua, tốc độ tăng trưởng GDP toàn ngành bình quân đạt 2,71%/năm; kim ngạch xuất khẩu nông lâm thủy sản đạt 219,77 tỷ USD, bình quân đạt trên 36,63 tỷ USD/năm, đứng thứ 2 Đông Nam Á và đứng thứ 15 thế giới. Nông sản Việt Nam hiện có mặt trên 190 quốc gia và vùng lãnh thổ; trong đó có 10 mặt hàng có kim ngạch xuất khẩu trên 1 tỷ USD. Việt Nam đã trở thành một trong những cường quốc về sản xuất và xuất khẩu nông sản trên thế giới với nhiều mặt hàng đứng nhóm đầu trên thị trường quốc tế như lúa gạo, cà phê, hạt tiêu, hạt điều, cá tra, gỗ và sản phẩm gỗ …
Dây chuyền chế biến tôm xuất khẩu. (Ảnh: Vũ Sinh/TTXVN)
Chương trình xây dựng nông thôn mới cũng đạt được những thành quả vô cùng quan trọng góp phần nâng cao thu nhập của người nông dân, xây dựng vùng nông thôn ngày càng xanh sạch đáng sống. Hết tháng 7 năm 2020, số xã nông thôn mới là 5.312 xã (59,8%). Có 143/664 huyện đạt chuẩn nông thôn mới. Thu nhập người dân nông thôn không ngừng nâng cao. Thu nhập của cư dân nông thôn năm 2019 đạt 39,3 triệu đồng/người, năm 2020 đạt 43 triệu đồng/người, tăng khoảng 1,9 lần năm 2015.
Cùng với việc đẩy mạnh tái cơ cấu ngành nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới, trong 5 năm qua, ngành nông nghiệp đã xây dựng mới và tiếp tục hoàn thiện đầy đủ, đồng bộ 8 Chiến lược phát triển về nông nghiệp, nông thôn; trồng trọt; chăn nuôi; lâm nghiệp; thủy sản; thủy lợi; phòng chống thiên tai; cơ giới hóa và công nghiệp chế biến nông lâm thủy sản... của giai đoạn 2021-2030 nhằm biến những khó khăn, thách thức mới thành động lực phát triển trong giai đoạn mới.
Đảm bảo an ninh lương thực, thực phẩm là nhiệm vụ then chốt
PV: Trước diễn biến của dịch Covid-19, các doanh nghiệp cũng như nông dân đã bị tác động như nào và Bộ Nông nghiệp và PTNT đã khắc phục những hạn chế này ra sao?
Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường: Trước những diến biến phức tạp và sự tác động khó lường của dịch bệnh Covid-19 đến đời sống, kinh tế, xã hội nói chung, và tình hình sản xuất, xuất khẩu nông sản của nước ta nói riêng, Bộ Nông nghiệp và PTNT xác định: “Thách thức lớn, khó khăn nhiều nhưng với tinh thần hết sức khẩn trương, quyết liệt, bám sát thực tiễn… các đơn vị, địa phương, doanh nghiệp và bà con nông dân cần bình tĩnh, nhận dạng kỹ, chính xác từng vấn đề để cùng nhau chung sức, đồng lòng thực hiện nhiệm vụ một cách chủ động, sáng tạo, hiệu quả theo nội dung chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ là biến ‘nguy’ thành ‘cơ’; ứng phó linh hoạt nhằm bảo đảm vững chắc an ninh lương thực, thực phẩm cho 100 triệu dân trong nước trong mọi tình huống.
Cơ giới hóa trong sản xuất nông nghiệp
Quán triệt tinh thần này, Bộ Nông nghiệp và PTNT đã chỉ đạo thực hiện nhiều giải pháp cụ thể; như: Ngay sau Tết Nguyên đán Canh Tý, Bộ Nông nghiệp và PTNT đã tiến hành hội nghị trực tuyến với 63 tỉnh, thành trên cả nước, các hiệp hội ngành hàng, các doanh nghiệp bàn giải pháp tháo gỡ khó khăn, chuẩn bị những điều kiện tích cực nhất phục vụ sản xuất, sẵn sàng tập trung phát triển thị trường, đẩy mạnh xuất khẩu năm 2020; đồng thời, phối hợp với Bộ Công Thương, Ngân hàng Nhà nước và các bộ, ngành liên quan họp bàn đề tháo gỡ khó khăn đối với một số ngành hàng chủ lực xuất khẩu; chỉ đạo các đơn vị chức năng xây dựng các kênh trao đổi, cung cấp, năm bắt thông tin về thị trường xuất khẩu trọng tâm như: Nhật Bản, Hàn Quốc, Hoa Kỳ, EU và Trung Quốc…, để phân tích, đánh giá, dự báo về nhu cầu, những diễn biến của thị trường nông sản trước tác động của dịch Covid-19, từ đó đề ra giải pháp ứng phó kịp thời. Bộ trưởng, các đồng chí Thứ trưởng theo lĩnh vực được phân công cũng thường xuyên xuống cơ sở nắm bắt tình hình, kịp thời chỉ đạo, chung tay hành động cùng với doanh nghiệp, người dân vượt qua khó khăn, thách thức.
Mặc dù có nhiều khó khăn, thách thức, vừa chịu tác động của dịch Covid-19, vừa phải đối phó với dịch bệnh trên đàn gia súc, gia cầm và thiên tai bất thường…; song nhờ sự chỉ đạo quyết liệt, đồng bộ của cả hệ thống chính trị từ trung ương đến các địa phương, sự vào cuộc tích cực của bà con nông dân, doanh nghiệp, các hiệp hội ngành hàng… nên đã đảm bảo sản xuất lương thực và thực phẩm để phục vụ nhu cầu tiêu dùng cho 100 triệu dân trong nước và xuất khẩu.
Thời gian tới, Bộ Nông nghiệp và PTNT tiếp tục phối hợp với các bộ, ngành, địa phương và doanh nghiệp triển khai các giải pháp tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy xuất khẩu nông sản trước diễn biến mới của dịch bệnh Covid - 19 trên thế giới; trong đó, đẩy mạnh phát triển thị trường xuất khẩu; mở rộng thị trường xuất khẩu chính ngạch các sản phẩm chủ lực. Tích cực đàm phán mở cửa thị trường xuất khẩu, giữ ổn định các thị trường truyền thống, tìm kiếm và mở rộng các thị trường tiềm năng, như: Trung Quốc, châu Âu, Liên minh kinh tế Á - Âu, Hoa Kỳ, Brazil và xuất khẩu thủy sản sang thị trường Saudi Arabia...
Cùng với đó, tích cực khai thác hiệu quả cơ hội của các Hiệp định tự do thương mại đem lại và chuẩn bị tốt các điều kiện để đẩy mạnh xuất khẩu khi Hiệp định EVFTA có hiệu lực từ tháng 8/2020. Đàm phán tháo gỡ các rào cản thương mại, phát triển thị trường xuất khẩu. Nắm bắt tình hình, dự báo diễn biến quốc tế, điều chỉnh chính sách để có đối sách phù hợp trước tình hình mới.
PV: Xin cảm ơn Bộ trưởng!
Lê Thư Hùng (thực hiện)
