Chào mừng Đại hội Đảng bộ các cấp và tiến tới Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII, Thời báo Văn học Nghệ thuật sẽ lần lượt giới thiệu những thành tựu của đất nước sau 75 năm giải phóng, xây dựng và phát triển qua những cuộc phỏng vấn với Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc và các Bộ trưởng, Lãnh đạo ngành. Trước hết về Ngành Tài chính, Ngành Tài chính được thành lập trong bối cảnh đất nước “ngàn cân treo sợi tóc”, ngân khố trống rỗng, ngành tài chính đã tiến hành nhiều biện pháp về tài chính nhằm huy động tối đa nguồn lực cho chính quyền cách mạng.
Với những chính sách động viên phù hợp, sức mạnh toàn dân được phát huy, các tầng lớp nhân dân đã chung tay đóng góp công sức của cải cho sự nghiệp bảo vệ và xây dựng đất nước. Đồng tiền tài chính ra đời, phát hành kịp thời làm cơ sở cho việc một nền tài chính độc lập, tự chủ, của dân do dân, được nhân dân yêu quý gọi là “Giấy bạc Cụ Hồ”.
Trải qua 75 năm xây dựng và trưởng thành, Ngành Tài chính đã khẳng định vị trí quan trọng và đóng góp to lớn vào sự nghiệp giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ tổ quốc. Thời báo Văn học Nghệ thuật trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc thành tựu của Ngành Tài chính qua bài phỏng vấn Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng.
Phóng viên: Trong suốt 75 năm từ khi thành lập nước, ngành Tài chính đã có những đóng góp to lớn trong công cuộc giành, giữ độc lập dân tộc và xây dựng đất nước. Đặc biệt trong giai đoạn đổi mới, ngành Tài chính đã tham mưu cho Đảng, Chính phủ cấu trúc lại nền kinh tế. Xin Bộ trưởng cho biết thành quả mà ngành Tài chính đạt được trong những năm gần đây?
Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng: Trong suốt 75 năm lịch sử ra đời của ngành Tài chính, các thế hệ cán bộ ngành Tài chính đã không tiếc máu xương, hi sinh gian khổ, đoàn kết, nhất trí, sáng tạo và nỗ lực vượt qua mọi khó khăn, thách thức để đảm bảo nguồn lực cho Cách mạng, cho Đảng, Chính phủ lãnh đạo dân tộc đánh đuổi ngoại xâm, kháng chiến thành công, thống nhất đất nước và xây dựng Chủ nghĩa xã hội.
Trong những năm đổi mới, ngành Tài chính đã thể hiện vai trò quan trọng trong công cuộc tái thiết nền kinh tế và hội nhập quốc tế. Đặc biệt, trong 10 năm trở lại đây, những thành tựu của ngành Tài chính được thể hiện trên một số khía cạnh sau:
Thứ nhất, hoàn thiện thể chế chính sách trong lĩnh vực tài chính - NSNN nhằm đẩy nhanh quá trình đổi mới cơ chế trong lĩnh vực tài chính. Nhanh chóng hình thành các chiến lược tài chính quốc gia trong lĩnh vực: Thuế, Kho bạc, Dự trữ, Hải quan, quản lý ngân sách nhà nước, quản lý tài sản công, các thị trường vốn, chứng khoán, bảo hiểm để ngày càng phù hợp hơn với thực tiễn và thông lệ quốc tế, làm đòn bẩy kích thích và khuyến khích các thành phần kinh tế đầu tư kinh doanh. Đáng chú ý, trong 5 năm trở lại đây, tiến trình này được đặc biệt đẩy mạnh, Bộ Tài chính đã trình các cấp có thẩm quyền thông qua Nghị quyết 07-NQ/TW ngày 18/11/2016 của Bộ Chính trị về chủ trương, giải pháp cơ cấu lại NSNN, quản lý nợ công để đảm bảo nền tài chính quốc gia an toàn, bền vững; 09 Luật; 04 Nghị quyết của Quốc hội; 07 Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội; 144 Nghị định của Chính phủ; 50 Quyết định của Thủ tướng Chính phủ và đã ban hành theo thẩm quyền 887 thông tư để hướng dẫn triển khai thực hiện… Những cơ chế, chính sách được nghiên cứu, hoàn thiện, ban hành trong những năm qua đã tạo nền tảng pháp lý vững chắc và là động lực khơi thông nguồn lực phát triển kinh tế xã hội, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, đẩy mạnh hội nhập quốc tế.
Thứ hai, công tác điều hành chính sách tài khóa được thực hiện chủ động, linh hoạt, tăng cường phối hợp các chính sách khác để duy trì ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát phục vụ tăng trưởng kinh tế. Số thu ngân sách nhà nước năm 2019 đã vượt mức 1,5 triệu tỉ đồng, cao gấp 2,59 lần so với năm 2010. Nhờ phương hướng chỉ đạo đúng đắn của Đảng, Quốc hội, Chính phủ cũng như sự triển khai thực hiện quyết liệt của ngành Tài chính, cơ cấu NSNN đã có những chuyển biến tích cực. Thu nội địa tăng dần bù đắp cho giảm thu từ hoạt động xuất nhập khẩu và dầu thô. Đặc biệt, liên tục 4 năm gần đây, thu ngân sách cả Trung ương và địa phương năm nào cũng vượt dự toán, tốc độ tăng cao hơn mức tăng trưởng kinh tế. Năm 2019 là năm đầu tiên 100% các địa phương đều thu đạt và vượt dự toán. Số địa phương tự cân đối được thu - chi ngân sách ngày càng nhiều đã đóng góp tích cực cho sự bền vững của ngân sách nhà nước, củng cố thêm tiềm lực cho đầu tư phát triển.
Đồng chí Đinh Tiến Dũng - Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Tài chính. Ảnh Quang Lê
Các kết quả đã đạt được là cơ cấu thu ngân sách nhà nước ngày càng bền vững, bình quân đạt 24,5% GDP trong đó thu từ phí, lệ phí đạt khoảng 20,5% GDP, vượt mục tiêu đề ra. Tỷ lệ thu nội địa giai đoạn 2016-2020 tăng dần và đến năm 2020 dự kiến đạt khoảng 84-85%. Chi ngân sách nhà nước được kiểm soát chặt chẽ, đảm bảo dự toán, tiết kiệm, hiệu quả, kỷ luật, kỷ cương, cơ cấu chi ngân sách đạt kết quả tích cực, chi đầu tư đạt khoảng 27-28%, chi thường xuyên khoảng 63% (Nghị quyết 07-NQ/TW đặt mục tiêu dưới 64%).
Sự khéo léo và trí tuệ trong điều hành các chính sách tài chính, kịp thời phản ứng nhanh với diễn biến nền kinh tế trong và ngoài nước chính là khởi nguồn tạo nên sự cân bằng, ổn định của nền kinh tế.
Thứ ba, bội chi NSNN giảm dần, nợ công được kiểm soát chặt chẽ góp phần đảm bảo an ninh, an toàn nền tài chính công: Một thực tế đặt ra, nhu cầu đầu tư phát triển đất nước ngày càng nhiều sẽ làm tăng thêm bội chi NSNN. Tuy nhiên, nhờ dự báo trước được tình hình, chúng tôi đã kịp thời đưa ra các định hướng lớn trong cơ cấu lại NSNN và nợ công. Điều đó đã giúp giảm tốc độ tăng nợ công, giai đoạn 2016-2019 giảm hơn một nửa so với giai đoạn 2011-2015. Và ngay cả khi nợ công đã đạt mức an toàn được Quốc hội phê duyệt, ngành Tài chính vẫn tiếp tục song hành nhiều giải pháp cơ cấu lại danh mục nợ, theo hướng tăng vay trong nước, giảm vay nước ngoài để bớt các rủi ro tỉ giá, kéo dài thời gian phát hành bình quân trái phiếu chính phủ, giảm lãi suất bình quân danh mục nợ, giảm bớt các đỉnh nợ tập trung vào các năm 2020, 2021.
Thứ tư, thực hiện tốt, đạt kết quả cao các mục tiêu, nhiệm vụ về cơ cấu lại DNNN, phát triển thị trường tài chính, đổi mới khu vực sự nghiệp công. Quá trình tái cơ cấu, nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp Nhà nước đạt nhiều kết quả tích cực. Lũy kế giai đoạn 2011 - 2019, cả nước đã cổ phần hóa 676 doanh nghiệp với tổng giá trị doanh nghiệp khoảng 1,2 triệu tỷ đồng, trong đó giá trị vốn nhà nước khoảng 396 ngàn tỷ đồng. Thị trường chứng khoán, bảo hiểm được tái cấu trúc và phát triển đồng bộ, ổn định. Quy mô thị trường chứng khoán tăng mạnh, trở thành kênh dẫn vốn quan trọng cho nền kinh tế. Nếu như giai đoạn đầu những năm 2000, mức vốn hóa thị trường cổ phiếu chỉ đạt 0,6% GDP, các giai đoạn tiếp theo nỗ lực duy trì được mức 30-40% GDP. Đặc biệt những năm gần đây đã tăng mạnh ở mức 70-80% GDP, vượt mục tiêu đề ra, thuộc top 5 thị trường tăng trưởng cao nhất thế giới và đứng đầu châu Á. Thị trường bảo hiểm đã phát huy tốt vai trò là quan trọng trong nền kinh tế, giai đoạn 2016 - 2020, ước tổng tài sản của toàn thị trường tăng trưởng bình quân 19% và tổng tiền đầu tư trở lại nền kinh tế tăng bình quân 19,4%. Bên cạnh đó, cơ chế tài chính đối với các đơn vị sự nghiệp công lập, cơ quan hành chính góp phần nâng cao hiệu quả chi tiêu công, dịch vụ công, xã hội hóa các dịch vụ công quốc gia. Sự quyết liệt và cách tư duy mới về tài sản công đã giúp cho các tài sản nhà nước từ nhà, đất đến tài nguyên khoáng sản vừa được khai thác hiệu quả, ngăn chặn thất thoát, lãng phí, vừa khơi thông nguồn lực quốc gia quan trọng.
Thứ năm, chủ động có những bước đi, giải pháp đột phá trong thực hiện cải cách hành chính, gắn cải cách hành chính với cắt giảm điều kiện kinh doanh và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin. Trong 7 năm liền Bộ Tài chính dẫn đầu khối các Bộ ngành về mức độ sẵn sàng ứng dụng công nghệ thông tin (Vietnam ICT Index), 6 năm liên tiếp nằm trong top đầu về xếp hạng cải cách hành chính (PAR index). Bộ Tài chính cũng quyết liệt xây dựng Chính phủ điện tử ngành Tài chính, triển khai hiệu quả cơ chế một cửa quốc gia, một cửa ASEAN, nhanh chóng cung cấp hơn 1000 dịch vụ công trực tuyến cho người dân. Từ năm 2016 đến nay, gần 2000 thủ tục hành chính được đơn giản hóa và cắt giảm, tập trung chủ yếu ở các lĩnh vực Thuế, Hải quan, Kho bạc và Chứng khoán. Giảm hơn 1 nửa thời gian nộp thuế và giảm 3/4 thời gian thông quan xuất nhập khẩu. 190 điều kiện kinh doanh được xóa bỏ. Những nỗ lực đó đã được cộng đồng doanh nghiệp và các tổ chức quốc tế ghi nhận. Ngân hàng Thế giới, xếp hạng môi trường kinh doanh Việt Nam tăng liên tục những năm gần đây.
Thứ sáu, tích cực, chủ động hội nhập quốc tế và mở rộng quan hệ hợp tác tài chính, góp phần quan trọng trong việc thực hiện đa phương hóa và mở rộng quan hệ kinh tế đối ngoại của đất nước. Cụ thể, Bộ Tài chính đã tích cực, chủ động trong việc tham gia đàm phán, ký kết và thực thi 13 Hiệp định thương mại tự do và các thỏa thuận thương mại song phương trong lĩnh vực thuế xuất khẩu, nhập khẩu và dịch vụ tài chính (chứng khoán, bảo hiểm). Việc thực hiện cắt giảm thuế quan đã tác động tích cực đến phát triển thương mại, đầu tư và sản xuất trong nước. Việt Nam hiện nay có quan hệ thương mại với hơn 200 quốc gia và vùng lãnh thổ.
Từ năm 2016 đến năm 2019, Việt Nam luôn ở trong nhóm 30 nước, vùng lãnh thổ có trị giá xuất nhập khẩu hàng hóa lớn nhất trên phạm vi toàn cầu. Cùng với đó, Bộ Tài chính tích cực tham gia các diễn đàn hợp tác khu vực và quốc tế như: G20, APEC, ASEM, ASEAN, đẩy mạnh hợp tác quốc tế trong các lĩnh vực: thuế, hải quan, bảo hiểm, kho bạc, chứng khoán, thẩm định giá...
Phóng viên: Trong thời gian vừa qua, việc sắp xếp bộ máy, tinh giảm biên chế tại ngành Tài chính được triển khai rất quyết liệt. Xin đồng chí cho biết, những kết quả đạt được trong kiện toàn tổ chức, bộ máy của ngành Tài chính có ý nghĩa như thế nào?
Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng: Trong những năm qua Bộ Tài chính đã triển khai quyết liệt và hiệu quả các Nghị quyết của Hội nghị lần thứ 6 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về sắp xếp và tinh gọn bộ máy. Quá trình sắp xếp, tinh gọn bộ máy được thực hiện đồng bộ với yêu cầu siết chặt kỷ cương, kỷ luật công vụ gắn với cải cách và hiện đại hóa công tác quản lý. Bộ Tài chính đã đáp ứng các mục tiêu, yêu cầu của Nghị quyết 18/NQ/TW ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành TƯ khóa XII về một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức, bộ máy của hệ thống chính trị, tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả; Nghị quyết 19-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Hội nghị lần thứ 6 Ban chấp hành T.Ư khóa XII về tiếp tục đổi mới hệ thống tổ chức tổ chức và quản lý, nâng cao chất lượng và hiệu lực hoạt động của các đơn vị sự nghiệp công lập và Nghị quyết 39-NQ/TW ngày 17/4/2015 của Bộ Chính trị về tinh giản biên chế và cơ cấu lại cán bộ công chức, viên chức. Nhờ sự thống nhất trong chủ trương và hành động từ Ban cán sự đảng Bộ đến các hệ thống của ngành Tài chính như Thuế, Hải quan, Kho bạc, Dự trữ Nhà nước cũng như sự đồng lòng của đội ngũ cán bộ công chức, người lao động ngành Tài chính, chúng tôi đã đạt được những kết quả tích cực. Đến nay bộ máy của ngành Tài chính đã được kiện toàn, giảm hơn 5.000 đầu mối các đơn vị từ trung ương đến cấp tổ (đội) tại địa phương. Đặc biệt, triển khai Nghị quyết số 18-NQ/ TW và Nghị quyết số 19NQ/TW (từ 30/6/2017 đến 10/7/2020), Bộ Tài chính đã thực hiện cắt giảm 4.328 đầu mối các đơn vị từ trung ương đến địa phương.
Song song với việc kiện toàn tổ chức, bộ máy quản lý, giai đoạn 2015-2019, ngành Tài chính đẩy mạnh việc tinh giản biên chế, cơ cấu lại đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức, đảm bảo đến năm 2021 giảm tối thiểu 10% biên chế so với năm 2015. Năm 2020, Bộ Tài chính đã thực hiện giao 67.802 chỉ tiêu biên chế hành chính cho các đơn vị (giảm 6.460 chỉ tiêu tương đương 8,7% so với năm 2015). Kết quả sắp xếp, tinh gọn bộ máy của Bộ Tài chính đã cho thấy những hiệu quả bước đầu trong việc giảm bớt các tầng nấc trung gian, giảm các bộ phận quản lý nội ngành, tập trung nguồn lực cho bộ phận tác nghiệp trực tiếp. Đồng thời, gắn cải cách bộ máy với cải cách thủ tục hành chính, ứng dụng công nghệ thông tin, hiện đại hóa ngành, thay đổi phương thức quản lý nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước và tổ chức thực thi pháp luật của ngành tài chính.
Phóng viên: Xin Bộ trưởng cho biết định hướng của ngành Tài chính trong thời gian tới cần phải làm gì để xây dựng nền tài chính quốc gia lành mạnh, có khả năng chống chịu tốt trước sự biến đổi nhanh, mạnh và khó lường của kinh tế - tài chính khu vực và thế giới?
Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng: Hiện nay, trên thế giới, hòa bình, hợp tác và phát triển tiếp tục là xu thế nổi trội. Sự phát triển mạnh mẽ của khoa học - công nghệ đã và đang hình thành nhiều hình thái kinh tế mới, xu hướng mở rộng các chuỗi giá trị toàn cầu, chuỗi cung ứng toàn cầu... Tuy nhiên, vẫn còn rủi ro tiềm ẩn do thiên tai, đại dịch COVID - 19 diễn biến phức tạp, khó lường, sự cạnh tranh giữa các nước lớn trên thế giới và trong khu vực có ảnh hưởng. Trong bối cảnh đó, việc củng cố và cải thiện hiệu quả, hiệu lực, tính bền vững của thu, chi ngân sách nhà nước, tăng cường sức chống chịu của nền tài chính quốc gia phù hợp với trình độ phát triển, mở cửa của nền kinh tế, hỗ trợ tối đa việc thực hiện các định hướng, mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội là mục tiêu ưu tiên đặt ra trong thời gian tới.
Phát huy truyền thống của ngành Tài chính và để tiếp tục xây dựng nền tài chính quốc gia lành mạnh, có khả năng chống chịu tốt trước sự biến đổi nhanh, mạnh và khó lường của kinh tế - tài chính khu vực và thế giới, chúng tôi sẽ tiếp tục tập trung triển khai các nhiệm vụ trọng tâm sau:
Thứ nhất, tiếp tục chủ động trong chỉ đạo, xây dựng và hoàn thiện thể chế, cơ chế, chính sách tài chính - NSNN cũng như trong quản lý, điều hành các nhiệm vụ tài chính - NSNN hằng năm. Triển khai thực hiện hiệu quả các chính sách khuyến khích phát triển sản xuất - kinh doanh, cải thiện môi trường đầu tư, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, đảm bảo an sinh xã hội.
Thứ hai, điều hành chính sách tài khóa chặt chẽ, kết hợp hài hòa với chính sách tiền tệ và các chính sách khác nhằm đạt được mục tiêu về tăng trưởng bền vững và ổn định kinh tế vĩ mô. Tiếp tục đẩy mạnh cải cách, mở rộng cơ sở thuế, chống xói mòn nguồn thu, quyết liệt chống thất thu, nợ thuế, trốn thuế, quản lý và sử dụng hiệu quả nguồn lực từ tài sản công, tài nguyên, đất đai. Quản lý chi NSNN chặt chẽ, bảo đảm tiết kiệm, hiệu quả.
Thứ ba, theo dõi sát sao diễn biến tình hình kinh tế, chính trị trong và ngoài nước để có các dự báo chính xác về các vấn đề có ảnh hưởng tới việc thực hiện các nhiệm vụ của ngành. Từ đó chủ động tham mưu, đề xuất các giải pháp xử lý kịp thời, giảm thiểu những tác động bất lợi cho tài chính - NSNN. Tiếp tục đẩy mạnh hợp tác quốc tế, thực hiện các giải pháp thu hút hiệu quả các nguồn vốn đầu tư nước ngoài, bao gồm cả nguồn vốn gián tiếp và trực tiếp.
Thứ tư, tiếp tục thực hiện hiệu quả các nhiệm vụ, giải pháp về cơ cấu lại NSNN, quản lý nợ công, cải thiện dư địa chính sách tài khóa, đảm bảo nền tài chính quốc gia an toàn, bền vững. Đẩy mạnh quản lý tài chính - ngân sách trung hạn, quán triệt nguyên tắc chi trong phạm vi nguồn lực, vay trong phạm vi trả nợ. Kiểm soát bội chi NSNN, đảm bảo nợ công trong phạm vi giới hạn được Quốc hội đề ra.
Thứ năm, đẩy mạnh triển khai các giải pháp phát triển đồng bộ, cân bằng thị trường tài chính. Hoàn thiện thể chế, khung khổ pháp lý về quản lý tài chính và hoạt động của DNNN. Tăng cường đổi mới cơ chế tài chính đơn vị sự nghiệp công lập, giá dịch vụ công; xây dựng cơ chế, chính sách tạo động lực cho khu vực kinh tế tư nhân tham gia cung ứng các loại hình dịch vụ công, tham gia đầu tư phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội.
Thứ sáu, tiếp tục đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính trên cơ sở ba trụ cột cơ bản: cải cách quy trình nghiệp vụ, tăng cường quản lý rủi ro và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin; phát triển tài chính điện tử hiện đại và hướng đến xây dựng nền tài chính số.
Thứ bảy, tiếp tục tăng cường cải cách tổ chức, bộ máy theo hướng tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả; nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Đẩy mạnh công tác đào tạo, nghiên cứu, đánh giá, hoạch định và thực thi công vụ trong ngành Tài chính.
Phóng viên: Xin trân trọng cảm ơn Bộ trưởng!
Vĩnh Quang Lê
