Tuyển than Cửa Ông 60 năm lấp lánh tự hào

Từ đầu thế kỷ 20 Cửa Ông đã trở thành nhà máy chế biến, sàng tuyển, bốc rót, cảng than đầu tiên ở Đông Dương - một trong những trung tâm hình thành giai cấp công nhân , tổ chức Đảng, tổ chức Công đoàn Việt Nam đầu tiên.

Nhà sàng 1 Cửa Ông do tư bản Pháp xây dựng với số tiền hàng chục triệu France kéo dài 20 năm, từ 1814 đến 1924 mới chính thức đi vào hoạt động. Năm năm sau, vào rạng sáng ngày 7 tháng11 năm 1929, người cộng sản trẻ tuổi Ngô Huy Tăng đã anh dũng hiên ngang treo lá cờ đỏ búa liềm trên cầu Pooc tích số 1 để kỷ niệm Cách mạng Tháng Mười Nga, mở đầu cho thời kỳ đấu tranh bất khuất ở Vùng Than dẫn đến cuộc Tổng đình công vang dội của hơn 2 vạn thợ mỏ ngày12/11/1936.

Sau Cách mạng Tháng 8, cảng vẫn bị chủ mỏ Pháp chiếm đóng, bóc lột thậm tệ, công nhân Cửa Ông vẫn bí mật tiếp tế cho Đệ Tứ chiến khu Đông Triều nhiều nguyên vật liệu quý hiếm và tham gia cùng các chiến sĩ biệt động Đại đội Hồ Chí Minh tiêu diệt những tên mật thám Việt gian.

Trong quá trình chuẩn bị giải phóng vùng mỏ ngày 24/4/1955, công nhân Cửa Ông đã kiên trì đấu tranh giữ máy, bảo vệ dây chuyền sản xuất. Người thợ điện Lê Văn Hiển - anh hùng lao động đầu tiên của ngành Than đã có những nỗ lực phi thường trong việc phục hồi toàn bộ hệ thống điện bị địch phá hủy, tháo dỡ chỉ sau hơn một tháng giúp cho việc khôi phục sản xuất rất nhanh của vùng than Cẩm Phả, được Bác hồ khen ngợi...

Bước vào kế hoạch 5 năm lần thứ nhất 1960 -1965, với mục tiêu đưa sản lượng lên 5 triệu tấn, Chính phủ đã quyết định xây dựng các doanh nghiệp sản xuất than bao gồm ba mỏ lộ thiên, ba mỏ hầm lò và hai xí nghiệp sàng tuyển, bốc rót.

Ngày 20/8/1960, Xí nghiệp Bến Cửa Ông chính thức được thành lập với sự đầu tư nâng cấp toàn bộ dây chuyền sản xuất từ vận tải đường sắt kéo mỏ đến sàng tuyển, đống bến, bốc rót than, nhanh chóng đưa sản lượng thanh sạch vượt mốc 1 triệu rồi 2,5 triệu tấn, góp phần để cả vùng than đạt 3,2 triệu tấn vào năm 1964, được Bác Hồ biểu dương và được ghi tên vào lá cờ thi đua luân lưu của Người tặng riêng ngành Than.

Cuộc chiến tranh phá hoại của không quân Mỹ đánh phá miền Bắc ngày càng trở nên ác liệt, Cửa Ông là một trong những mục tiêu hủy diệt chịu đựng nhiều trận đánh phá tàn bạo từ nhà sàng, bến cảng đến xóm thợ và cả những tàu ăn than của nước ngoài. Công nhân, cán bộ Bến Cửa Ông đã kiên cường bám trụ giữ vững dòng than cho Tổ quốc. Nhiều người đã anh dũng ngã xuống trên mâm pháo, bên máy sàng, tay còn vương những giọt dầu xanh…

Đại đội tự vệ nữ công nhân nhà sàng đã phối hợp cùng các đơn vị bạn bắn rơi hai máy bay Mỹ bằng súng bộ binh, năm 1967 được phong tặng danh hiệu đơn vị anh hùng lực lượng vũ trang đầu tiên của công nhân mỏ, tạo niềm tin lớn cho toàn xí nghiệp thi đua phát huy sáng kiến, cải tiến, liên tục nâng cao sản lượng với những chiến dịch vận xuất than vì miền Nam ruột thịt. Trong những năm chiến tranh ác liệt, xuất khẩu than từ Cửa Ông là nguồn ngoại tệ lớn nhất của nước ta, góp phần thiết thực đánh thắng giặc Mỹ, thống nhất đất nước.

Cửa Ông là nơi được đông đảo văn nghệ sĩ, phóng viên báo chí phát thanh, truyền hình luôn đặc biệt quan tâm phản ánh từ những sự kiện nhỏ, trong đời sống công nhân đến những thành tựu lớn trong đầu tư phát triển, để lại nhiều tác phẩm rất ấn tượng.

Bến Cửa ông hiền lành từ mặt nước
Từ hàng cây núi biếc thẳm xanh
Nhà sàng tuyển, đường than đi xuôi ngược
Tàu trăm miền đem tiếng hát vây quanh…

Hơi ấm từ than tỏa giàu nhanh cuộc sống
Mồ hôi vui lấp lánh phút tan tầm
Sáu mươi năm trưởng thành năng động
Sàng rửa than, sàng rửa cả tâm hồn

Đáp ứng bước phát triển mới công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, ngày 12/8/1974, ngành than được cải tiến tổ chức sản xuất, Xí nghiệp Bến Cửa Ông được đổi tên thành Xí nghiệp Tuyển than Cửa Ông với những quy chuẩn mới về chế biến, sàng tuyển và quản lý hạch toán kinh tế, tạo nên phong trào thi đua lao động sáng tạo sau khi nước nhà được thống nhất mùa xuân năm 1975.

Để bảo đảm đủ than tiêu dùng cho cả nước và xuất khẩu, Tuyển than Cửa Ông đã được đầu tư rất lớn, đổi mới công nghệ dây chuyền sản xuất. Trước hết là xây dựng thêm nhà máy sáng 2 với công nghệ sàng tuyển hiện đại của Ba Lan đã đi vào hoạt động ngày 20/7/1980 cùng với hệ thống bốc rót HITACHI của Nhật Bản, đầu máy TY 7E của Liên Xô và toa tàu 30 tấn của Rumani đã góp phần đưa sản lượng than sạch lên gấp đôi.

Tuy nhiên khâu sàng tuyển vẫn chưa thể đáp ứng nhu cầu tăng tốc của ngành than khi bước vào công cuộc đổi mới với cơ chế thị trường, hội nhập toàn cầu. Với truyền thống lao động sáng tạo, kiên cường, công nhân cơ khí Cửa Ông đã mạnh dạn cải tiến, nâng cấp nhà sàng 1 cũ kỹ mang diện mạo mới với công suất gấp đôi công suất thiết kế, tạo nên vẻ đẹp mới sánh vai cùng dây chuyền công nghệ AUSTRALIA có giá trị đầu tư 11 triệu USD.

Công cuộc đổi mới đòi hỏi ngành than phải nhanh chóng vượt qua sản lượng 5 triệu tấn than mà khâu yếu tập trung vào năng lực sàng tuyển, bốc rót của Cửa Ông. Từ cơ chế bao cấp chuyển sang cơ chế thị trường, phấn đấu sản xuất kinh doanh đạt hiệu quả cao, nhiều xí nghiệp ngành than tỏ ra khá lúng túng, nhưng Tuyển Than Cửa Ông đã sớm kiện toàn bộ máy tổ chức, đào tạo lại cán bộ công nhân, nhất là từ sau năm 2001 được nâng cấp thành Công ty Tuyển than Cửa Ông việc đầu tư tiến bộ kỹ thuật luôn dược coi trọng kết hợp với hạch toán, chi phí của từng ca sản xuất được các phân xưởng, tổ sản xuất thường xuyên cập nhật, hạn chế lãng phí nguyên vật liệu, thời gian chết từ quay vòng toa xe đến làm sạch bến bãi, bảo vệ kho than.

Cửa Ông là đơn vị đầu tiên của Quảng Ninh đã áp dụng phương pháp phun sương dập bụi theo công nghệ Nhật Bản, tận thu than bùn, góp phần tăng nguồn thu, thực sự làm ăn ngày càng có nhiều lãi, nhiều phúc lợi phục vụ cho cải thiện đời sống vật chất, văn hóa thể thao cho công nhân từ xây dựng sân vận động, nhà thi đấu, nhà văn hóa, trạm phát thanh, phát hình… đặc biệt là sự quan tâm đào tạo sử dụng, chăm sóc lực lượng lao động nữ - nét đặc trưng riêng của Cửa Ông.

Năm 2009, Tuyển than Cửa Ông tiếp tục đầu tư cải tạo phân xưởng Tuyển than 1 theo phương pháp tuyển lắng. Công nghệ do cán bộ công nhân Công ty tự xây dựng từ nghiên cứu đến thi công, đưa năng suất từ 2 triệu đến 3,5 triệu tấn/ năm - đưa tổng công suất sàng tuyển lên 12 triệu tấn/năm, góp phần thiết thực để ngành Than tăng nhanh sản lượng.

Tuyển than Cửa Ông là một trong những đơn vị sớm đi vào cuộc cách mạng 4.0 với lực lượng thợ cơ khí tay nghề cao, giàu kinh nghiệm, luôn đổi mới công nghệ sàng tuyển, mở rộng kho chứa, đầu tư thiết bị bốc rót, vận tải, mạnh mẽ trong hành trình đi lên hiện đại hóa. Trên cả hai tuyến kéo mỏ miền Đông và miền Tây. Đầu máy Diezen 1200CV thay cho đầu máy 400CV.

Toa xe 30 tấn thay cho loại chỉ 8 tấn… đã đưa năng lực vận tải lên gấp đôi, đáp ứng việc kéo than mỏ lên đến 12 triệu tấn hiện tại và còn có thể đạt cao hơn nữa trong tương lai. Năm 2019, Công ty đầu tư cải tạo kho bãi chứa than Nội địa 3, đáp ứng yêu cầu nhập khẩu, chế biến than cho thị trường tiêu thụ trong nước; đồng thời, đưa vào hoạt động hệ thống vận chuyển đá thải vào mỏ, giải quyết bài toán nan giải về khâu đổ thải, góp phần hoàn nguyên các mỏ khu vực Cẩm Phả.

60 năm qua, Tuyển than Cửa Ông đã kéo mỏ trên 260 triệu tấn than, sàng tuyển, chế biến trên 244 triệu tấn, đóng góp cho nền công nghiệp nước nhà hơn 243 triệu tấn than tiêu thụ; doanh thu tổng số trên 160 nghìn tỷ đồng.

Tuyển than Cửa Ông luôn coi trọng cải tạo môi trường, vệ sinh công nghiệp đã mạnh dạn áp dụng công nghệ mới bơm tăng áp ép bùn nước thành than bùn phục vụ cho nhà máy nhiệt điện, thu hồi triệt để than, tạo nguồn nước tuần hoàn; làm sạch cho môi trường TP Cẩm Phả nói riêng và vịnh Bái Tử Long nói chung. Tuyển than Cửa Ông là đơn vị duy nhất của Tập đoàn TKV được trao cúp vàng thương hiệu vì môi trường.

Người Cửa Ông luôn tự hào về truyền thống kiên cường sáng tạo cùng đời sống văn hóa, tâm linh trong mọi gia đình mà sự đóng góp to lớn của Công ty Tuyển than đã làm giàu đẹp thêm phố phường Cửa Ông sầm uất mang tầm vóc của một thị xã công nghiệp hiện đại Lễ hội Đền Cửa Ông vào đầu xuân đã thu hút hàng chục vạn khách thập phương, cùng với nhịp sống sôi động của dây chuyền công nghiệp than lớn, Cửa Ông đang trở thành một điểm đến du lịch hấp dẫn.

Để có được những thành quả lớn lao trong suốt 60 năm qua, Tuyển than Cửa Ông cũng đã trải qua những bước thăng trầm đầy nhọc nhằn.

Ngày 6/8/2008, cơn lốc xoáy với cường độ gió rất lớn đã làm đổ 3 máy rót than tại cảng Cửa Ông, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất của Công ty và cả vùng than Cẩm Phả. Song từ trong gian khó, bản lĩnh và trí tuệ của những người thợ tuyển than lại được toả sáng. Phát huy truyền thống đơn vị anh hùng, được sự quan tâm chỉ đạo của Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam, chỉ sau 10 ngày xảy ra sự cố, cán bộ công nhân viên Công ty đã sáng chế một băng rót than năng suất 800 tấn/giờ, kịp thời đưa hoạt động tiêu thụ than tại cảng Cửa Ông trở lại ổn định. Đồng thời phối hợp cùng Công ty Cổ phần chế tạo Máy TKV phục hồi đưa vào hoạt động hai máy rót than SL1, SL2 ngay trong năm 2008, góp phần ổn định và điều hòa cho sản xuất, tiêu thụ của Công ty và vùng than Cẩm Phả.

Một nét đẹp lấp lánh trong suốt chiều dài 60 năm qua, Tuyển than Cửa Ông luôn tự hào, không chỉ là tốc độ tăng trưởng mà còn là cả bề dày tri thức của đội ngũ công nhân biết tự nâng mình, tỏa sáng vẻ đẹp trí tuệ bởi sự năng động và sáng tạo. Chỉ tính riêng 5 năm trở lại đây, toàn Công ty đã triển khai mạnh mẽ công tác ứng dụng và phát triển khoa học công nghệ, đột phá ở mô hình 3 hóa: Cơ giới hóa - tự động hóa - tin học hóa; đã có trên 2.242 sáng kiến với giá trị làm lợi trên 30 tỷ đồng.

Từ năm 2015 đến nay do tình hình kinh tế toàn cầu biến động, tiêu thụ than gặp nhiều khó khăn, nhưng Tuyển than Cửa Ông vẫn phát huy bản lĩnh và truyền thống sáng tạo năng động, duy trì đủ việc làm, bảo đảm tốt thu nhập cho công nhân, thực hiện thành công nhiều việc lớn, mang dấu ấn hành động quyết liệt, tạo nền tảng vững chắc, dài lâu trên con đường xây dựng một doanh nghiệp kiểu mẫu của Tập đoàn Công nghiệp Than Khoáng sản Việt Nam.

Đặc biệt, Tuyển than Cửa Ông luôn là đơn vị dẫn đầu ngành than về tổ chức đời sống, nhất là hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể thao của Công ty phát triển sâu rộng, sôi nổi. Đội nghệ thuật quần chúng của Công ty liên tục nhiều năm liền đạt giải xuất sắc tại các hội diễn nghệ thuật quần chúng của Tập đoàn và tỉnh Quảng Ninh. Đêm Sao Mai Đất Mỏ đầu tiên được tổ chức tại Cửa Ông đã trở thành chương trình Sao Mai hấp dẫn của Đài Truyền hình Việt Nam. Nhiều đêm thơ, đêm nhạc của các đài báo Trung ương và địa phương đã tổ chức rất thành công tại Cửa Ông.

Các trận thi đấu bóng đá, thi đấu thể thao trên sân Cửa Ông luôn sôi động với đông đảo khán giả. Đội bóng đá nữ Than - Khoáng sản Việt Nam do Công ty quản lý, đã đạt Huy chương vàng, Vô địch quốc gia năm 2007 và 2012; Đội bóng đá nam Than Quảng Ninh đã đạt Vô địch giải bóng đá U19 Quốc gia năm 2010. Công ty đã trở thành lá cờ đầu về hoạt động Văn hoá - Thể thao của tỉnh Quảng Ninh. Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam đã tặng cờ Đơn vị có thành tích xuất sắc nhất trong phong trào xây dựng đời sống văn hoá cơ sở 5 năm 2005 - 2009; tặng cờ thi đua xuất sắc toàn diện năm 2016, 2019.

Với bề dày văn hóa, đang được vun trồng, bồi đắp làm đẹp thêm giá trị của những thế hệ công nhân mới đầy đủ trí tuệ, thể lực, lấp lánh bản lĩnh, truyền thống kiên cường, sáng tạo. Là doanh nghiệp có gần 50% nữ công nhân, Cửa Ông luôn quan tâm chăm sóc, đào tạo lực lượng lao động nữ rất tốt. Đã từng có nữ công nhân nhà sàng 1 là đại biểu Quốc hội cùng hàng trăm chiến sĩ thi đua toàn quốc. Ca khúc Gái nhà sàng như hoa thiên lý, đã nói lên vẻ đẹp đằm thắm dịu dàng của những nữ công công nhân Cửa Ông luôn lao động hết mình, sống nhân ái, chân tình biết lo toan chăm sóc gia đình.

60 năm qua, các thế hệ cán bộ công nhân Công ty Tuyển than Cửa Ông luôn đoàn kết, vượt qua mọi khó khăn gian khổ, lập thành tích đặc biệt xuất sắc trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước và trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc; Đơn vị Anh hùng Lực lượng Vũ trang Nhân dân, năm 1967 và năm 2004; Huân chương Lao động hạng Nhất năm 1991; Anh hùng Lao động trong thời kỳ đổi mới, năm 2000; Huân chương Độc lập hạng Nhất năm 2010 và năm 2014 cùng nhiều danh hiệu cao quý khác...

Đền Cửa Ông - Di tích Quốc gia đặc biệt, du khách đến thăm còn nhắc mãi câu chuyện những người thợ Tuyển than Cửa Ông, dựng tượng Đức ông Hưng Nhượng Đại Vương Trần Quốc Tảng - Một kỳ quan nơi địa đầu Đông bắc Tổ quốc. Cùng với việc xây dựng tượng đài người chiến sĩ cách mạng trẻ tuổi Ngô Huy Tăng tại bến cảng Cửa Ông, là những việc làm tiếp nối đạo lý uống nước nhớ nguồn. Các thế hệ công nhân cán bộ Tuyển Than Cửa Ông đã có công đào tạo gây dựng nên phong cách, bản lĩnh riêng của Người Cửa Ông với trình độ cơ khí cao, luôn đoàn kết tạo nên sức mạnh sáng tạo,dũng cảm vươn lên trước mọi khó khăn biến động.

Nhờ vậy dù đang gặp nhiều khó khăn do Đại dịch Coovid 19 tác động kinh tế toàn cầu, Công Ty Tuyển Than Cửa Ông hôm nay vẫn vững vàng đẩy mạnh sản xuất, tự hoàn thiện tổ chức quản lý theo yêu cầu mới, phát huy truyền thống “Kỷ luật, đồng tâm” của thợ mỏ, mạnh mẽ bước vào cuộc Cách mạng 4.0, trí thức hóa công nhân, phát triển toàn diện, bền vững, góp phần đẩy mạnh ngành Thanh trở thành một ngành kinh tế gương mẫu và tỉnh Quảng Ninh trở thành một tỉnh giàu đẹp như mong muốn của Bác Hồ kính yêu.

Võ Khắc Nghiêm